İnkalar, özellikle sayısal bilgileri kaydetmek için “khipu” adı verilen düğümlü ip sistemleri kullanıyordu. Ana bir ip üzerine bağlı çok sayıda sarkıt ipten oluşan bu cihazlar; düğüm sayısı, konumu ve iplerin renklerine göre bilgi kodluyordu. Nadiren de olsa bu khipuların üzerinde, onları yapan kişiyi temsilen insan saçına rastlanıyordu.
Araştırmacılar, And Dağları’ndaki eski kültürlerde saçın ritüel olarak güçlü bir anlam taşıdığını, sahibini temsil eden simgesel bir unsur olduğunu belirtiyor. Bu nedenle, saçın khipu üzerine sarılması bir tür “imza” anlamına geliyor.
BİR SAÇ TELİ TARİHİ DEĞİŞTİRİYOR
Şimdiye dek, sömürge dönemine ait İspanyol kaynakları, khipuların yalnızca erkek bürokratlar tarafından üretildiğini iddia ediyordu. Bu kaynaklara göre, “khipu okuryazarlığı” elit sınıflarla sınırlıydı. Ancak 19. ve 20. yüzyıllarda yapılan gözlemler, khipu üretiminin Andlı köylüler, çiftçi kadınlar ve işçiler arasında da varlığını sürdürdüğünü gösteriyor.
Yeni analiz konusu olan bu özel khipu, belgesiz bir şekilde bir Alman müzayedesinde bulunmuş, daha sonra yapılan testlerle 1498 yılına tarihlendirilmişti. Cihazın ana ipi, yaklaşık 104 santimetre uzunluğunda, bükülmüş insan saçından yapılmıştı. Araştırmacılar, bu uzunluğun yaklaşık sekiz yıllık saç büyümesine karşılık geldiğini ifade ediyor.
Gelişmiş kimyasal analiz teknikleriyle saç örneğindeki karbon, azot ve kükürt seviyeleri ölçülerek, bu khipuyu yapan kişinin beslenme alışkanlıkları ortaya çıkarıldı. Sonuçlar, bu kişinin et ve mısırla beslenen bir bürokrat değil, daha çok yumrulu bitkiler ve yeşilliklerle beslenen sıradan bir halk bireyi olduğunu gösterdi.
Ayrıca saçtaki oksijen ve hidrojen değerleri de incelendi ve bu kişinin büyük olasılıkla bugünkü Güney Peru veya Kuzey Şili’de yaşamış, düşük rütbeli bir İnka vatandaşı olduğu anlaşıldı.
Araştırmacılar bu bulgunun, bugüne dek varsayılanın aksine, khipuların yalnızca elitler tarafından değil halk tarafından da üretilmiş olabileceğini güçlü biçimde ortaya koyduğunu belirtiyor.
